Otkako je prošle nedjelje predsjednik Emanuel Makron objavio da će Francuska postati prva velika zapadna sila koja će priznati palestinsku državu u septembru na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija, pokrenut je talas. I Britanija i Kanada rekle su da će uraditi isto, a u međuvremenu se oglasio i američki predsjednik Donald Tramp, saveznik Izraela čiji se krvavi rat u Gazi bliži dvije pune godine.
Na ovakve najave uticale su scene gladi u Gazi koje su šokirale svijet, rastući bes zbog izraelske vojne kampanje i velika promjena u javnim mnenjima dotičnih zemalja.
Premijer Kanade Mark Karni rekao je u sredu, nakon što je razgovarao sa Makronom, da će njegova zemlja priznati Palestinu u septembru, svega dan nakon što je njegov britanski kolega Kir Starmer najavio da će London priznati palestinsku državu – doduše prije jesenje sednice GS UN i ukoliko Izrael ne pristane na prekid vatre. Karni je rekao da je “nivo ljudske patnje u Gazi nepodnošljiv”.
Izraelski premijer Benjamin Netanjahu, čija vlada odbacuje rješenje o dve države iz nacionalističkih i bezbednosnih razloga, burno je reagovao još nakon Starmerove najave, navodeći da takva odluka nagrađuje “Hamasov monstruozni terorizam”.
Posljednja simbolična najava iz Kanade, kako piše AP deo šireg globalnog pomaka protiv izraelske politike u Gazi, otvara pitanje šta bi značilo ako zaista dođe do priznavanja Palestine.
Pored Kanade, nekoliko zapadnih zemalja saopštilo je u srijedu da razmatraju promenu svog stava prema Palestini, odnosno da priznaju palestinsku državu, a uoči Generalne skupštine Ujedinjenih nacija u Njujorku ovog septembra.
U zajedničkom saopštenju ministara spoljnih poslova Australije, Kanade, Finske, Novog Zelanda, Portugala, Andore i San Marina navedeno je da njihove zemlje razmatraju priznanje “kao suštinski korak ka rješenju o dvije države” i pozivaju i druge zemlje da im se pridruže.
Saopštenje izdato u okviru Konferencije za unapređenje rješenja o dvije države, koja je otvorena u ponedjeljak u UN, potpisali su i ministri spoljnih poslova zemalja koje su već priznale Palestinu, poput Islanda, Irske i Španije, dok je premijer Malte najavio da ce njegova zemlja priznati palestinsku državu.
I Portugal razmatra sličan korak. Portugalska vlada će se konsultovati sa predsednikom i parlamentom o priznavanju Države Palestine u UN u septembru, saopštio je juče kabinet premijera Luisa Montenegra.
“Vlada je odlučila da se konsultuje sa predsjednikom Republike i političkim strankama zastupljenim u Skupštini Republike, u cilju razmatranja priznanja palestinske države, u postupku koji može biti završen tokom Nedjelje visokog nivoa 80. Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, koja će se održati u Njujorku sljedećeg septembra”, navodi se u saopštenju, prenosi CNN Portugal. saopštenju.
Šta znači priznavanje Palestine?
Kako piše BBC, Palestina je država koja i postoji i ne postoji.
Ona uživa visok stepen međunarodnog priznanja, ima diplomatske misije u inostranstvu i timove koji se takmiče na sportskim događajima, uključujući Olimpijske igre. Ali, uslijed dugotrajnog sukoba sa Izraelom, Palestina nema međunarodno priznate granice, prestonicu niti vojsku.
Zbog izraelske vojne okupacije, Palestinska uprava – uspostavljena nakon mirovnih sporazuma ‘90-ih – nema potpunu kontrolu nad svojom teritorijom ni stanovništvom na Zapadnoj obali, dok je Gaza usred razornog rata.
S obzirom na njen status svojevrsne kvazi-države, priznanje ima simboličan karakter. Ono predstavlja snažnu moralnu i političku poruku, ali malo toga menja na terenu, navodi BBC.
“Rješenje o dvije države”
Dok je simbolika snažna, teritorija koja je ranije bila poznata kao Palestina, a kojom je Britanija upravljala na osnovu mandata Lige naroda od 1922-1948, dugo se smatra nerješenim međunarodnim pitanjem.
Izrael je osnovan 1948, ali pokušaji da se stvori paralelna palestinska država nisu uspjeli. Takozvano “rješenje o dvije države'” odnosi se na stvaranje palestinske države pored Izraela, otprilike duž linija koje su postojale prije arapsko-izraelskog rata 1967:
na teritoriji Zapadne obale
Istočni Jerusalim i
Pojas Gaze
Ali međunarodni napori da se to postigne nisu doneli rezultate, dok je izraelska kolonizacija velikih dijelova Zapadne obale – nezakonita prema međunarodnom pravu – pretvorila tu ideju u šuplji slogan.
Ko priznaje Palestinu?
Trenutno 147 od 193 zemalja članica UN, gde Palestina uživa status “stalne posmatračke države” koji joj omogućava učešće u radu, ali ne i pravo glasa.
Ako se ostvare najave iz Francuske i Britanije, Palestina će uskoro imati podršku četiri od pet stalnih članica Saveta bezbjednosti UN (preostale dve su Kina i Rusija). To će ostaviti SAD – najbližeg saveznika Izraela – na usamljenom mjestu.
Vašington priznaje Palestinsku upravu kojom trenutno predsedavaMahmud Abas još od sredine 1990-ih, ali se nikada nije odlučio da prizna i samu državu. Nekoliko američkih predsednika izrazilo je podršku eventualnom stvaranju palestinske države – ali ne i Donald Tramp.
Tokom njegovih mandata, američka politika bila je u velikoj mjeri naklonjena Izraelu, a bez podrške najbližeg – i najmoćnijeg – izraelskog saveznika, teško je zamisliti mirovni proces koji bi mogao da dovede do rješenja u vidu dve države, piše BBC.
Šta je rekao Tramp?
Američki predsednik nedavno je izrazio zabrinutost nad prizorima gladne dece u Gazi, suprotno Netanjahuovim tvrdnjama da u enklavi nema gladi, a britanski “Indipendent” piše o “vidnom pomaku američke podrške Izraelu”.
Iako je djelovalo da je Tramp u ponedeljak, kad se sreo sa Starmerom u Škotskoj, dao “zeleno svetlo” Londonu po pitanju priznavanja Palestine – govoreći novinarima da “on neće zauzeti taj stav”, ali da mu “ne smeta” što Starmer to radi, američki predsjednik je u sredu po povratku u Vašington rekao da SAD “nisu u tom taboru”.
– Ako to uradite, nagrađujete Hamas. Mislim da oni ne treba da budu nagrađeni – rekao je Tramp, prenio je “Gardijan”.
Tramp je ranije odluku Pariza nazvao “nevažnom”, a što se tiče Kanade, Tramp je rekao da njihova najava o priznavanju Palestine prijeti trgovinskom sporazumu.
“Vau! Kanada je upravo objavila da podržava državnost Palestine. To će nam veoma otežati sklapanje trgovinskog sporazuma s njima. Oh, Kanado!!!”, napisao je on na svojoj mreži “Istina”.
Šta su rekli Palestinci?
Oni su najave iz Francuske, Britanije i Kanade opisali kao simboličan, ali važan korak ka njihovoj dugogodišnjoj težnji da uspostave nezavisnu državu, iako su mnogi i dalje skeptični u pogledu izvodljivosti rješenja o dve države, s obzirom na stalno protivljenje Izraela.
– Ovaj međunarodni pritisak sada mora da se pretoči u konkretne poteze kako bi se zaustavili glad i svakodnevno ubijanje. Priznanje je simbolički važno, ali za nas u Gazi to je vapaj da svijet prekine ovu katastrofu – rekao je BBC-u Ibrahim Faris.
Prema izveštaju Ministarstva zdravlja u Gazi u četvrtak, samo u posljednja 24 sata ubijena je 101 osoba, dok je od početka rata stradalo više od 61.800 Palestinaca.
