Manje čestica, ali i dalje smrtonosno
EEA navodi da je između 2005. i 2023. prerana smrtnost uzrokovana česticama fine prašine (PM2.5) smanjena za čak 57 posto. Ipak, čak 95 posto stanovnika evropskih gradova i dalje je izloženo koncentracijama zagađenja višim od preporučenih vrijednosti Svjetske zdravstvene organizacije (WHO).
Zagađenje vazduha ostaje najveći ekološki rizik po zdravlje u Evropi, ispred buke, hemijskih zagađivača i toplotnih talasa izazvanih klimatskim promjenama.
Šta je PM2.5?
Čestice fine prašine PM2.5 imaju prečnik manji od 2,5 mikrometra – dovoljno sitan da prodre duboko u pluća i krvotok. One mogu izazvati ili pogoršati bolesti srca, pluća, astmu, pa čak i demenciju.
Glavni izvori PM2.5 su emisije iz saobraćaja, sagorijevanje čvrstih goriva, industrijska proizvodnja, ali i prirodni faktori poput šumskih požara, koji postaju sve češći zbog klimatskih promjena.
Najpogođenije zemlje
Najveći broj smrtnih slučajeva u 2023. zabilježen je u:
Italiji – 43.083 smrti, odnosno 100,6 smrtnih slučajeva na 100.000 stanovnika,
Poljskoj – 25.268 smrti,
Njemačkoj – 21.640 smrti.
Najveći relativni uticaji, mereno izgubljenim godinama života (YLL), zabilježeni su u zemljama jugoistočne Evrope – Sjevernoj Makedoniji, Bosni i Hercegovini i Albaniji.
S druge strane, Island nije imao nijednu smrt povezanu sa zagađenjem, dok je Finska zabilježila samo 34 smrtna slučaja. Najmanji uticaji bilježe se u Švedskoj, Estoniji i Norveškoj.
Novi propisi EU o čistom vazduhu
Nova Direktiva o kvalitetu ambijentalnog vazduha, koja je stupila na snagu 10. decembra 2024., postavlja strože granice za PM2.5 i usklađuje evropske standarde s preporukama WHO.
Propisi predviđaju:
prepolovljenje dozvoljene godišnje granice PM2.5,
jačanje lokalnih sistema za nadzor i modeliranje kvaliteta vazduha,
obavezu država da unaprijede planove za smanjenje zagađenja.
Evropska komesarka Jessika Roswall izjavila je da zagađenje vazduha svake godine uzrokuje oko 250.000 prijevremenih smrti i da ekonomiju EU košta do 850 milijardi eura.
„Novi propisi poboljšaće kvalitet života miliona Evropljana, zaštititi biodiverzitet i istovremeno podstaći ekonomiju. Ovo je značajan korak ka tome da zagađenje postane problem prošlosti“, zaključila je Roswall, prenosi Novi.
