Piše: Ayoub Errimi
Već u prvim danima izbijanja rata u Ukrajini pitanje energije zaokupljalo je pažnju evropskih prijestolnica, koje su se u velikoj mjeri koristile ruski plin za grijanje. Stvari su se razvijale u tom pravcu da se pitanje energije pretvorilo u rat unutar velikog rata između Rusije i evropskih zemalja.
Nakon mjeseci intenzivnih rasprava, koje su gotovo uništile odnose unutar Evropske unije, odlučeno je da se uvedu sankcije ruskom energetskom sektoru. Zemlje članice EU-a obavezale su se smanjiti uvoz ruskog plina za dvije trećine, s namjerom da gotovo u potpunosti odustanu od njega do kraja ove godine. Pored toga, uvedene su sankcije na rusku naftu i nametnuta je gornja cjenovna granica za njenu prodaju, koja je ograničena na 45 dolara po barelu.
Kada su donosile odluku o zabrani ruskog plina, evropske zemlje su najviše strahovale od toga da će se suočiti sa scenarijem u kojem im je energija potrebna tokom zimske sezone. Evropske vlade su napravile plan za vanredne situacije, prema kojem bi napajanje električnom energijom bilo prekinuto nekoliko sati tokom noći, gasilo bi se grijanje nekih javnih objekata i rasvjeta na izlozima.
Dva faktora: toplija tima i kineska konfuzija
Godinu nakon početka ruske agresije na Ukrajinu te nekoliko sedmica do kraja zime postavlja se pitanje ko je dobio energetsku bitku između Rusije i Evrope.
Prije početka trenutne zimske sezone, EU je u oktobru prošle godine objavila da su sve njene zemlje postigle cilj skladištenjem više od 82 posto svojih potreba za plinom, u sklopu priprema za zimsku sezonu. Međutim, postojao je strah da će biti potrebno više u slučaju pada temperatura.
Međutim, kako se bliži kraj zime, pokazalo se da evropske zemlje nisu pribjegle najgorem scenariju prekidanja napajanja električnom energijom veći broj sati kako bi uštedjele energiju. To je posljedica dva glavna faktora: prvi je da je zima počela s relativno višim temperaturama u cijeloj Evropi, a drugi je vezan za konfuziju kojoj je Kina svjedočila nakon potpunog otvaranja i porasta slučajeva zaraze korona virusom, što je dovelo do pada potražnje za plinom. Sve pošiljke koje su bile namijenjene Kini preusmjerene su u Evropu kako bi poboljšala svoje zalihe.
Dakle, može se reći da je Evropa prebrodila strah od zime s najmanjim mogućim gubicima, i to zahvaljujući faktorima koji su izvan njene kontrole, a koji su joj na kraju išli u prilog.
Prije početka rata u Ukrajini Evropa je 40 posto svojih potreba za plinom uvozila iz Rusije. Njemačka je bila najveći uvoznik ruskog plina, sa 5,6 milijardi kubnih metara, ali se situacija potpuno promijenila u svega nekoliko mjeseci.
Deficit evropskih rezervi plina dostići 57 milijardi kubika
Podaci Međunarodne agencije za energetiku pokazuju da je Evropa ruski plin zamijenila tečnim prirodnim plinom, koji je postao glavni izvor plina u Evropi i dolazi uglavnom iz Sjedinjenih Američkih Država, Katara, Alžira i Norveške. Evropske zemlje uvoze 25 milijardi kubnih metara tečnog prirodnog plina mjesečno. Na drugom mjestu se nalazi plin iz Norveške (20 milijardi kubnih metara mjesečno), a zatim slijedi domaća proizvodnja evropskih zemalja. Kao rezultat toga, ruski plin je zauzeo nižu poziciju na listi izvoznika plina za Evropu (četiri milijarde kubnih metara mjesečno).
Uprkos tome, čini se da je problem s kojim se Evropa i dalje susreće nedostatak skladišnih stanica za tečni plin (LNG). U Evropi trenutno postoje više od 44 LNG skladišne stanice, ali ovaj broj nije dovoljan, pogotovo što je jedan broj ovih stanica još uvijek u izgradnji. Evropska unija kaže da je uložila više od 300 milijardi dolara kako bi se riješila ovisnosti o ruskom plinu.
Izvještaj Međunarodne agencije za energetiku o sposobnosti Evrope da se u potpunosti riješi ovisnosti o ruskom plinu 2023. godine pokazuje da postoji još jedan važan faktor koji utječe na ostvarivanje ovog cilja. Taj faktor je mogućnost da se kineska potražnja za tečnim prirodnim plinom vrati na nivo iz 2021. godine. U tom slučaju Stari kontinent će pretrpjeti značajan nedostatak plina tokom zime 2023-24.
Iako izvještaj predviđa da je Rusija zapravo počela gubiti energetsku bitku s EU-om, očekuje se da će deficit evropskih rezervi plina dostići 57 milijardi kubnih metara, što odgovara približno 15 posto evropske potrošnje.
Rusija nije potpuno izgubila energetsku bitku
Evropska unija treba uložiti dodatnih 107 milijardi dolara kako bi nadoknadila ovaj nedostatak, i to izgradnjom novih stanica za skladištenje tečnog prirodnog plina te širenjem projekata obnovljive energije. Prema podacima Međunarodne agencije za energetiku, obnovljivi izvori energije će smanjiti nedostatak plina na 27 milijardi kubnih metara.
Pierre Andurand, jedan od vodećih svjetskih investitora u energetski sektor, izjavio je za Financial Times da je Vladimir Putin izgubio tu bitku nakon što je ostao bez EU-a kao najvećeg kupca ruske energije. Smatra da ruskom predsjedniku treba više od deset godina da izgradi plinovode kojima bi se plin namijenjen Evropi transportirao za Kinu.
Sa druge strane, čak i ako se Evropa uspjela osloboditi ovisnosti o Rusiji u oblasti energetike, smatraju pojedine analize, sada će ući u žestoko utrkivanje s Kinom oko tečnog plina. Pored toga, Rusija nije potpuno izgubila bitku, jer 70 posto svog izvoza nafte trenutno usmjerava prema Kini, Indiji i Turskoj po preferencijalnim stopama, navodi se u analizama, prenosi AJB.
