Uzroci zagađenja su brojni, a posljedice pogubne za ljudsko zdravlje. Ugalj, drva, mazut… koriste mnogi građani Bosne i Hercegovine za grijanje tokom zime. U Sarajevu na primjer, od 200 hiljada domaćinstava polovina koristi vrlo nekvalitetne izvore energije. Upravo individualna ložišta su nakon rata najveći zagađivači vazduha u glavnom gradu BiH, pa tek onda automobili, čija je prosječna starost 17 godina.
Rješenja za ovaj golemi problem se traže i zato su urađene dvije studije – o unaprijeđenju i proširenju sistema grijanja u Kantonu Sarajevo i o upotrebi obnovljivih izvora energije u BiH, koje je finasiralo italijansko Ministarstvo zaštite okoliša, kopna i mora, u saradnji sa Razvojnim programom Ujedinjenih nacija UNDP, piše “Radio Slobodna Evropa“.
“Potrebno je kroz poboljšanje integriranja kotlovnica postaviti jedan održiv centralizovan sistem gdje je moguće vršiti lakšu kontrolu svih kotlovnica tako i zagađenja zraka. Bitno je napomenuti da mnogi javni objekti u Kantonu Sarajevo još uvijek nisu povezani sa sistemom daljinskog grijanja, da oni imaju svoje centralne kotlovnice, koje u nekim slučajevima koriste i okolišno neprihvatljive energente. Veliki je prioritet da se javni objekti povežu na sistem daljinskog grijanja i da se ostvari centralizovan i puno efikasniji sistem te omogući kontrola i upravljanje tim sistemom”, objašnjava Samra Arnaut iz kompanije koja je radila studiju.
Vlada Kantona Sarajevo spremna je djelovati za jačanje i obnavljanje sistema daljinskog grijanja. No čekaju najbolje rješenje, jer imaju ponuđena tri scenarija.
“Proces nije pretjerano zahtjevan, samo je stvar strateške odluke i odluke zaduživanja i investiranja. Neki od ovih scenarija predviđaju ulaganje 100 miliona maraka u razvoj daljinskog centralnog grijanja”, kaže premijer KS Edin Forto.
Međutim ni to neće ići glatko, zbog ekonomske moći građana.
“Proces je teško obrnuti. U situaciji u kojoj se mi nalazimo, ekonomska moć pojedinca odnosno domaćinstva itekako diktira kvalitetu odnosno upotrebu energenata. Imamo kontinuirano poskupljenje cijene gasa. Ekološko neprihvatljivi energenti su dostupni građanima s aspekta novčanika. Ono što mi moramo da uradimo su ove kotlovnice. Ovo daljinsko grijanje striktno određuje primjenu u smislu povećanja kotlovnica i mreža toplana iz razloga što je toplana jedan dimnjak visoko postavljen, koji se grije na ugalj, i bolji je nego niži dimnjaci i individualna ložišta gdje imamo 100, 200 ili 300 domaćinstava, koja imaju individualna ložišta sa ekološki neprihvatljivim energentima”, kaže ministar prostornog uređenja, građenja i zaštite okoliša Kantona Sarajevo Damir Filipović.
Industrija je treći najveći zagađivač vazduha u Kantonu Sarajevo, a u Tuzlanskom na primjer je prvi.
Druga studija pokazala je da je za čišći vazduh potrebno češće i kvalitetnije koristiti obnovljive izvore energije, kojim Bosna i Hercegovina obiluje.
Najznačajnija je biomasa, pa potom geotermalna i solarna energija.
“Treba se prednost dati biomasi iz razloga što je biomasu moguće uskladištiti i koristiti je kada je zaista potrebno, za razliku od geotermalne i solarne”, navodi Nejra Spahić iz firme koja je radila Studiju o upotrebi obnovljivih izvora energije u BiH.
Nekoliko gradova Bosne i Hercegovine, kao što su Banjaluka, Livno i Prijedor, koriste biomasu u sistemu daljinskog grijanja. No oni su u manjini. Najviše toplotne energije u BiH dobija se iz termoelektrana i industrijskih postrojenja, gdje se uglavnom korist ugalj. Potrebno je mijenjati i sisteme daljinskog grijanja jer je prosječna starost kotlova 26 godina, a razvodnog sistema grijanja 21 godinu.
Bosna i Hercegovina se saporazumima obavezala da će obnovljivi izvori energije imati prednost, kao i niskokarbonske tehnologije u narednih 10 do 15 godina. Ako ne zbog okoliša, onda zbog zdravlja ljudi, jer prema podacima Svjetske zdravstene organizacije (WHO) iz 2017. godine BiH ima najvišu stopu smrtnosti koja se pripisuje zagađenju vazduha u Evropi.
